шар

1

(Түрікм.: Красн., Небид., Құмд., Жеб., Ашх., Таш., Тедж.; Ақт., Ырғ.; Маң., Маңғ.; Қ-орда: Қарм., Сыр.) шарық, шарық қайрақ. Ш а р д ы қайда жытырған шаппа (қ.) қайрайын десем (Түрікм., Красн.). Ш а рғ а апар да шалғыны қайра (Ақт., Ырғ.). Ш а р д ы шөп басына ала барып, шөп машинасының шалғысын қайраймыз Қ-орда., Қарм.). Мен бір ш а р ғ а ұстаған қара балта едім Шабуын таппай кетілдім, Қайраса тағы жетілдім (Махамбет)

2

1. (Тау., Қош.; Монғ.) шама, қайнатқан шайдың қалдығы. Шәйнектегі ш а рд ы төгіп таста (Тау., Қош.). Урианхай халқы қамыстан, талдың сыптығыр бұтағынан өзді-өзін түйіп, шайдың ш а р ы н, сүт, басқадай сұйық заттарды сүзетін сүзгілер жасайды (Қ. Шоб., Қаз. ур. хал. ұлт. қол., 32). 2. (Маң.: Маңғ., Шевч.; Шымк., Шәу.) қиқым-сиқым, шөп-шалам, қауыз. Бидайдың ш а р ы н тазалап болдым (Маң., Маңғ.). 3. (Жамб.: Шу, Тал.; Шымк., Түлк.) егіннің шөп-шалаңы, бидайдың шөп-шары

3

1. Қ-орда., Арал; Ақт., Ырғ.; Гур., Тең.) шұбырған көп із. Сол алған малды із жасыру үшін, Ырғыздың көп малының ш ар ы н а салыпты (Ақт., Ырғ.). Әйткенмен малдың осынша ш а р ы н а н жирен айғырдың ізін Сәкеннің ажыратқанына сенбейтіндігін жасырып, түсінбейтіндігін айтып салған (Ж. Нәжім., Кішк., 87). 2. (Өзб.) түнде боранда бөлініп кеткен қойлардың іздері. Боран күшті болып, қойлардың ш а р ы н бөліп кетіпті (Өзб.)

4

(Түрікм.: Таш., Көнеүр., Тахта, Тедж., Ашх., Байр., Красн.; Сем., Ұрж.; Маң.: Маңғ., Шевч.; Орал) ашулы, ызалы. Құлан ш а р болды (Түрікм., Көнеүр.). Оның мінезі ш а р (Сем., Ұрж.). Мынауың бір іздегені төбелес, мінезі ш а р жігіт қой (Маң., Маңғ.). [Түрікменше шер (Туркм.-рус. сл., 1940)]