самар

1. (Қост., Жанг.; Қ-орда: Сыр., Қарм.; Жезқ., Ұлы.; Гур.: Маңғ., Бақс.; Орал, Орда; Рес., Орын.; Қарақ.) үлкен табақ, тегене, шара. Біз екі кісі бір с а м а р қымыз іштік (Қост., Жанг.) С а м а р толы етті алдымызға қойды Қ-орда., Сыр.). С а м а р табаққа ас салулы тұр. Басқа с а м а р тауып әкел (Жезқ., Ұлы.). Мына с а м а р ы ң қанша тұрады, қайным? (Гур., Бақс.). Біздің алдымызға бір с а м а р етті әкеліп қойды да, «ал жеңдер» деді Нұрғали (Орал, Орда). С а м а р ғ а бұрын құрт езген (Орын., Ад.). Етті с а м а р ғ а түсір (Қарақ.). 2. (Гур., Тең.) шай шығаратын құман. Теңізде с а м а р алып жүру ыңғайсыз (Гур., Тең.). 3. (Ақт.: Шалқ., Қараб.; Гур., Маңғ.; Түрікм.: Красн., Ашх., Тедж., Мары, Таш.; Қарақ.; Ауғ.; Ир.) леген, шылапшын. Балам, с а м а р д ы алып, кісілердің қолына су құй (Ақт., Қараб.). С а м а р д а ғ ы суды төк те, мимандарға су ағыз (Түрікм., Таш.). 4. Қ-орда., Арал) мал су ішетін астау, науа. Мына с а м ар ы ң н а н 500 жылқы су ішсе де ортаймас Қ-орда., Арал). 5. Қ-орда., Арал) қол шығырдың шелегі. Бір с а м а р ғ а бір шелектей су кетеді Қ-орда., Арал). 6. Қ-орда., Арал) өзеннен мотордың күшімен шыққан суды бақшаға егіндікке жеткізетін науа. [Самар (шағат.) – шылапшын не құмыра, (қазақша) – қымыз құятын қайық тәрізді үлкен ыдыс (Л. Буд., І, 634, 691). Башқұртша хамар екі жағында тұтқасы бар үлкен ағаш табақ; як. сабарай үлкен ыдыс, шылапшын; қарақ. самар шылапшын (Ә. Нұрм., Жер. тіл ерекш. төрк., 103-104); маньч. самара үлкен ағаш аяқ (ССТМЯ, ІІ)]