құлақ

1

1. (Алм.: Кег., Нар., Ұйғ., Шел., Еңб-қаз., Жам.; Жамб.: Жам., Шу, Мер., Луг., Қорд., Мойын.; Шымк.: Түлк., Сайр.; Ақт., Ырғ.; Гур., Маңғ.; Шығ.Қаз.) егінге су жіберетін арықтың аузы, су жіберетін жері. Қ ұ л а қ т ы мықтап байламапты, су кетіп жатыр (Жамб., Шу). Арықтың қ ұ л а ғ ы н ашып, егінге су жіберді (Шымк., Түлк.). Арықтың қ ұ л а ғ ы н ашқаннан кейін, су егінге жап арқылы тарайды (Ақт., Ырғ.). 2. (Алм.: Шел., Кег.; Жамб., Жам.) мөлшерлі су, су мөлшері. Қарабұлақтан алынатын су аз, егіске жетпейді, содан біздің колхозға алты қ ұ л а қ су берілетін болды (Алм., Кег.). Біздің бригадаға бір қ ұ л а қ су жіберілді (Жамб., Жам.)

2

(Ақт., Ырғ.; Қ-орда: Қарм., Сыр., Шиелі) шығырға шелекті байлайтын сым темір. Жиырма сегіз шелекте елу алты қ ұ л а қ болады (Ақт., Ырғ.). Қ ұ л а қ қ а байланған жиырма сегіз шелек бірінің артынан бірі айналғанда көп су алынады Қ-орда., Қарм.)

3

(Сем., Абай) қырмандағы астықты қызылдағанда сұраушыларға беретін үлес. Егін жақсы шыққанда жұртқа қ ұ л а қ беретін (Сем., Абай)

4

(Шымк.: Сайр., Бөг., Түлк.; Түрікм., Көнеүр.; Ауғ.; Ир.) мақта қауашағының мақта тұратын жеке бөлегі, әрбір тармағы. Тергенде қ ұ л а қ т а мақта қалмасын (Шымк., Сайр.). Мақтаның қ ұ л а ғ ы қалыпты, мақтаның қ ұ л а ғ ы н қалдырмай тер (Шымк., Бөг.)

5

(Гур., Тең.) қайықтың кіндік ағашы, қайықты бұрып отыратын рульдің сабын бекітетін қада ағаш, кіндік ағаш. Қайықты рульдің сабындағы имек темірді қ ұ л а қ қ а өткізді (Гур., Тең.)

6

(Гур., Маңғ.) дөңгелек шығыршық (бұл бірнеше ауды жалғастырып, ұстап тұрады). Мына аудың қ ұ л а ғ ы түсіп қалыпты ғой (Гур., Маңғ.)

7

(Қар.) шыны, кесе. Бір қ ұ л а қ қана шай іштім де жүріп кеттім (Қар.)

8

(Орал: Жән., Орда) қол диірменді айналдыратын ағаш, тұтқа. Балам, тиірменнің қ ұ л а ғ ы н әкел (Орал, Орда)

9

(Түрікм., Небид.) самаурынның шүмегі

10

(Гур., Маңғ.) арбаның таянышы

11

(Ауғ.; Ир.) түшпара

12

Қ-орда., Арал; Гур., Тең.) аудың әр басындағы арқан байлайтын ілмек