- арыс
- 1(Монғ.) жігіт. Ау, той болған соң а р ы с бар, Алуан-алуан жарыс бар. Әліңе қарай жүгіріп, Озғандарың бәйгеңді ал (М. Құрман., 166)2(Орал: Казт., Қара.; Қар., Шет; Қост.: Жанг., Аман.) арбаның бел ағашы. Жүкті көп салма, арбаның а р ы с ы нашар (Орал, Қара.). Күн құлақтанса, күрегіңді сайла, Ай құлақтанса, а р ы с ы ң д ы сайла (Қост., Жанг.). Мынауыңның а р ы с ы осал екен (Қар., Шет). Аумағы үш қанат үйдей апанның бетіне екі арбаның а р ы с ы н жапқан (Ғ. Мұст., Дау. кейін, 9)3(Көкш., Қ-ту; Рес., Омбы; Павл., Ерт.; Қост., Об.) жетек. А р ы с сынса, атты тоқтата салып, тез тоғару керек (Көкш., Қ-ту). Арбаның а р ы с ы емес, белағашы, Ауылымның жиналыпты кәрі-жасы, Сайрайын сайра десең бұлбұл болып, Әйелдер маған таман қараңдаршы (Б. Майл., Шығ., II, 254). [Түрікше арыч (Тур.-рус. сл., 1977, 62); қалм. арш (Рус.-калм. сл., 1964, 381)]4(Гур., Маңғ.) ата, ру. 6 а р ы с жары, 9 а р ы с тоқсанбай, 8 а р ы с адай деп айтылады (Гур., Маңғ.)5(Жамб.: Шу, Қорд., Мер., Луг.; Қар., Қарқ.) топқа түсіп айтысу. Мен өмірімде екі рет а р ы с т ы м (Жамб., Қорд.). Аузын ашса, сөзі фонтанша атқыған, талай а р ы с қ а түскенде, қиыннан жол тапқан қарт бұл жолы ыңырануы көп (Ғ. Мұст., Көз. көр., 84)6(ҚХР) сусар тұқымдасына жататын аң. Ақкіс деп те аталады
Қазақ тілінің аймақтық сөздігі. - Алматы: « Арыс» баспасы. Ғ.Қалиев, О.Нақысбеков, Ш.Сарыбаев, А.Үдербаев. 2005.